İşte bu hassasiyet ve memleket sevdası ile “ Büyükşehir olunca ne olacağız, halkımız ne ümit ediyor, mevcut belediyeler, köyler, ne olacak?” konularını konuşmak, uzman gözü ile değerlendirmek üzere Sayın Serdar ERDOĞANYILMAZ, 17 Ekim 2012 Çarşamba günü saat 21.30’da kendi programına Beni davet etti, memleket meselesi olarak daveti kabul ettim ve enine boyuna Kahramanmaraş’ımızın büyükşehir olacağını konuştuk.
Hemşerilerimizin duyarlılıkları, hassasiyetleri, önemsemeleri ve istekleri üzerine diğer zamanlarda da bu program tekrar verildi. Hatta mahalli gazetelerimizde, WEB sayfalarında, Mehmet YÜZBAŞIOĞLU, Mehmet FİSKECİ, Mehmet TAŞ, Mehmet DOBAOĞLU yazarlarımız da konuyu gündemlerine aldılar, telefonla arayanlar oldu, çarşıda-sokakta karşılaştıkça soru soranlar oldu, ilgilerine teşekkür ediyoruz. İşte büyükşehir için el ve gönül birliği ile süreci etkin ve hızlı tamamlayacağız, İNŞALLAH.
AKSU TV programımızdan önemli başlıklarla büyükşehir beklentilerimizi ve olası sıkıntılarımızı değerli hemşerilerimize sunmayı sorumluluk
Mahalli idarelerde büyükşehir belediye modeli 1984 yılından başlayarak günümüze kadar 28 yıllık bir süreçte uygulamadaki eksiklikleri de düzeltilerek halkımıza hizmet sunumunda yararlı duruma gelmiştir. Büyükşehir sistemi bir fantezi, bir özenti değildir. Demokrasiye, üniter devlet sistemine aykırı olmadığı gibi eyalet sistemine geçiş endişesi de yoktur. Halkımızın ihtiyaçlarını karşılamada hizmet bütünlüğü, herkesimin yararlandırılması, şeffaf yönetim esasına dayanır.
Sayın Başbakanımız Recep Tayyip ERDOĞAN, 1994 - 1999 yıllarında İstanbul Büyükşehir Belediye başkanlığı yaptığı dönemlerde (Ben de bu dönemde meclis başkanlığı yapıyordum) büyükşehir modelini yaşayarak ve uygulayarak, hizmet kalitesini artırarak bugünleri görebilmiştir. Toplum yararı olmasaydı bu kanunu gündeme asla getirmezdi.
Şimdi bizlere düşen görev; önyargısız, kırmadan, dökmeden, siyasi taassuplara saplanmadan, liyakat ve deneyimleri, öneri, görüş ve eleştirileri dikkate alarak, büyükşehir kanununa uyum sağlayarak, yeni sisteme hızlı geçiş yapmamız toplumsal görevimiz olmalıdır. Unutmayalım ki, önceki büyükşehir belediyeleri, özellikle komşumuz iller;
Bu genel kanı, niyet ve temenni ile birlikte “geçmişten günümüze büyükşehir” sistemini Kahramanmaraş’ımız için tanımak, bilmek, hazırlık yapmak üzere aşağıdaki bilgileri de değerlendirmeliyiz.
Bilindiği üzere, Devlet kendi varlığını korumak ve vatandaşının refahını sağlamak üzere organize olmuştur. Görevlerini ve sorumluluklarını merkezi idare ve mahalli idare sistemi içinde yerine getirmektedir. Yetkileri de anayasa ve yasalarla belirlenmiştir.
Mahalli idare yönetiminde; il özel idaresi, belediye ve büyükşehir belediyesi ile köy bulunmaktadır. Devlete ait görev ve hizmetleri, paylaşımla, kendi coğrafi ve yetki sınırları içinde yerine getirirler. İl özel idarelerinin görev, sorumluluk, yetki alanı; o ilin sınırları içidir ancak, belediye sınırları dışında kalan köy ve kırsal alandır. Aynı il içinde il merkez belediyesi ile çok sayıda ilçe ve belde belediyeleri, hatta büyükşehir belediyesi de bulunabilmekteydi. Belediyelerin görev, sorumluluk, yetki alanları da; kuruluşları sırasında belirtilen kendi sınırları içindedir. Bazen de, belediyelerin gelişme ve genişlemesine imkan veren, ihtiyaç duyulan mücavir alan ayrılmaktadır.
Büyükşehir belediyesi, Anayasamızın mahalli idareler başlığını taşıyan 127. maddesindeki “...... kanun, büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilir." hükmüne dayalı olarak, ilk defa 1984 yılında 195 sayılı K.H.K. ve takiben 3030 sayılı kanunla uygulamaya konulmuştur. İlk uygulamalarda 1988 yılına kadar belediye sınırları içinde birden fazla ilçe bulunması esası arandığından, ilçe ihdası ve büyükşehir belediyesi kurulması kanunla yerine getirilmiştir. Böylece;
1984’te 195 say. KHK. İle İstanbul, Ankara, İzmir,
1986’da 3306 say. kanun (sk) ile
1987’de 3391 sk. ile Bursa, 3398 sk. ile Gaziantep, 3399 sk.ile Konya,
1988’de 3508 sk. ile
1993’te 504 say.KHK ile 7 il’de;
2000’de 593 say. KHK ile Sakarya,
Olmak üzere bu illerde 1984 - 2000 yılları arasında 16 büyükşehir belediyesi kurulmuş, sınırları ise; kuruluş kanunlarında birkaç ilçe, belde, alt kademe belediyelerini içine alarak kısmi alan olarak belirlenmiştir. Ancak 2004 yılında uygulamaya konulan yeni 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile bazı kriterler getirilmiş ve ayrıca İstanbul ve Kocaeli Büyükşehir Belediye sınırlarının il sınırına kadar genişletilmesi ile yeni bir mahalli idare modeli uygulaması ortaya konulmuştur.
Geçen süreçte il sınırında büyükşehir belediye modelinin imar, planlama, ulaşım, itfaiye gibi geniş çerçevede eşgüdüm ve bütünlük içerisinde yürütülmesi gereken mahalli müşterek nitelikteki kamu hizmetlerinin sunumunda etkinlik sağlandığı görülmüştür. Diğer yanda ise; il özel idaresi ve büyükşehir sınırları, yetkileri, sorumlulukları, işleyişleri örtüşmüş, iç içe girmiş, meclis yetkilerinde de üst otorite olma, müdahalecilik anlayışları yaşanmaya başlanmıştır.
İşte bu uygulama ve gerçekler karşısında yerel yönetimlerde daha ileri adımla yeni sisteme geçişe ihtiyaç olmuştur. Böylece 5216 sayılı Büyükşehir Kanunu ile ilgisi bulunan birçok kanunlarda değişiklik yapan yeni kanun uygulamaya konulacaktır.(TBMM’de son aşamada) Muhtemelen yeni getirilecek büyükşehir model ve sistemi ile aşağıdaki uygulamaları bulacağız:
1- Mevcut 16 büyükşehir belediyesi; İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Gaziantep, Konya, Kayseri, Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Eskişehir, Kocaeli, Mersin, Samsun, Sakarya belediye sınırları, il mülki sınırı haline getirilmektedir.
2- Yeniden 13 il belediyesi; Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa, Van, büyükşehir belediyesine dönüştürülmekte ve yine sınırları da il mülki sınırı haline getirilmektedir. Büyükşehre dönüşen bu 13 illerde merkezde en az bir ilçe kurulmuştur. Alt kademe belediyesi tanım ve uygulaması da kaldırılmıştır. İlçe belediye sınırları da ilçe mülki sınırlarıdır.
3- Yukarıda belirtilen önceki 16, yeni kurulan 13, toplamda 29 büyükşehir belediyesi olan yerlerin, il özel idaresi ile belde belediyeleri, köyleri, bucakları ve bucak teşkilatları kaldırılmış ve tüzel kişilikleri sonlandırılmıştır.
4- Bu 29 büyükşehir belediyesine dahil beldeler mahalleleri ile köyler ise mahalle olarak büyükşehrin ilçe belediyelerine mahalle olarak katılmaktadır.
5- Büyükşehir belediyesi olan 29 il dışındaki diğer 52 il’de ise, nüfusu 2000’nin altındaki belde belediyeleri kaldırılarak köy’e dönüştürülmüştür.
6- Büyükşehir belediyesine dönüştürülmeyen mevcut 52 il ve yeni kurulacak il’de dahil merkez ve ilçe belediyeleri sınırları dışındaki köy ve kırsal alana hizmetler, yine il özel idaresince götürülecektir.
7- Büyükşehir belediyelerinin bulunduğu illerde Vali’ye bağlı, kamu tüzel kişiliğini haiz, özel bütçeli Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezi kurulmaktadır. Merkezi idarenin yatırımlarının gerçekleşmesi ve takibi yapılacaktır. Bu merkezde; hukuk, afet ve acil yardım, yatırım izleme, rehberlik ve denetim, strateji ve koordinasyon, idari, olmak üzere 6 birim kurulmaktadır. Genel bütçe vergi gelirleri tahsilatının % 0.25’i bu merkezlere dağıtılacak.
8- Tüzel kişiliği kaldırılan ve mahalleye dönüşen köylerde;
A) Ticari amaç taşımayan yapılar için imar mevzuatı doğrultusunda yörenin geleneksel, kültürel mimari özelliklerine uygun tip projeleri ilçe belediyeleri yaptıracak.
B) Buralarda görev yapan geçici ve gönüllü köy korucuları halen görev yaptıkları yerlerde yine görev yapmaya devam edeceklerdir.
C) Orman, mera, yaylak, kışlak gibi yerlerden yine bu yer sakinleri tarafından kullanılmaya devam edilecektir.
D) Buralarda yaşayanlardan emlak, ilan ve benzeri vergi ve harçlar 5 yıl süreyle alınmayacak ve de ödeyeceği su paraları, ilçe belediyesi su parasının %25’inden fazla olmayacaktır.
9- Tüzel kişiliği kaldırılan il özel idarelerine, 5302 sayılı kendi kanunları ile veya çeşitli kanunlarla verilmiş görevler veyahut yapılmış atıflar, ilgisine göre bakanlıklara, bakanlığa bağlı kuruluşlara, bunların taşra teşkilatlarına, hazineye, büyükşehir ve ilçe belediyelerine yapılmış sayılır ve il özel idaresine verilmiş görev ve yetkiler bu kuruluşlar tarafından kullanılır.
10- Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nda(5216) ve Belediye Kanunu’nda(5393) ve diğer bazı kanunlarda yapılan değişikliklerle belediyelere bazı yenilikler de getirilmiştir.
A) Madencilik faaliyetleri için de iş yeri açma ve çalışma ruhsatları verilecek.
B) Mabetler için bina ve tesis, bakım ve onarımı yapmak, malzeme desteği sağlamak.
C) İmar mevzuatı gereğince inşaatlardan alınan otopark gelirleri ilçe belediyelerince büyükşehir belediyesine aktarılıp sadece otopark kamulaştırma ve tesislerinde kullanılacak. Bu gelirler başka amaçla kullanılamayacak.
D) Belediye sınırları içinde nüfusu 500’ün altında mahalle kurulamayacaktır.
E) Sporu teşvik etmek amacıyla gençlere spor malzemesi, müsabakalarda üstün başarı gösteren öğrencilere, sporculara, antrenörlere meclis kararı ile ödül verilebilecektir.
F) Mabetlere meclis kararıyla indirimli bedelle ya da ücretsiz olarak içme ve kullanma suyu verilebilecektir.
G) Ulaştırma Bakanlığı izni ile haberleşme altyapısı yapılabilecek.
11- İl Özel idarelerine ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun(5779/2.md) değişikliği ile belediye payları dağıtımında ve gelirlerde farklılık ve artış olmaktadır.
A) Genel bütçe vergi gelirleri tahsilatının %1,50’si büyükşehir dışındaki belediyelere, %4,50’si büyükşehirdeki ilçe belediyelerine, %0,5’i il özel idarelerine ayrılacaktır. Büyükşehirlerdeki ilçe belediyelerine ayrılan (%4,50) payın da %90’lık kısmı ilçelerin nüfusuna, %10’luk kısmı ise ilçelerin yüzölçümüne göre dağıtılacaktır.
B) Büyükşehir belediye sınırları içinde yapılan genel bütçe vergi gelirleri tahsilatı toplamının %6’sı ile genel bütçe vergi tahsilatı toplamı üzerinden büyükşehirdeki ilçe belediyelerine ayrılan(A şıkkındaki) payların %30’u büyükşehir payı olarak ayrılacaktır.
Örnek olarak; Alttaki tabloda görüleceği üzere, Memleketimizin muhtemel gelir durumu da şöyle olabilecek: özel idare ve bütün belediyeler toplam gelirleri 250 milyon TL iken, yeni sistemle en az 100 milyon artışla 350 milyon TL’ye ulaşacak.
Kahramanmaraş |
Mevcut Durum GBVGP |
Tasarı Sonrası GBVGP |
|||||
Nüfus |
Toplam Pay |
|
Nüfus |
Toplam Pay |
|
||
Büyükşehir Belediyesi |
- |
- |
- |
1.054.210 |
203.274.909 TL |
193 TL |
|
Su ve Ka. İdaresi |
- |
- |
- |
1.054.210 |
20.871.382 TL |
20 TL |
|
K.maraş Belediyesi |
412.252 |
91.471.465 TL |
222 TL |
- |
- |
- |
|
Afşin |
41.646 |
12.496.032 TL |
300 TL |
84.244 |
10.007.240 TL |
119 TL |
|
Andırın |
7.988 |
2.885.961 TL |
361 TL |
38.074 |
4.522.763 TL |
119 TL |
|
Çağlıyancerit |
12.298 |
4.443.109 TL |
361 TL |
26.257 |
3.119.036 TL |
119 TL |
|
Dulkadiroğlu |
- |
- |
- |
216.495 |
25.717.171 TL |
119 TL |
|
Ekinözü |
5.483 |
1.980.937 TL |
361 TL |
14.363 |
1.706.163 TL |
119 TL |
|
Elbistan |
88.895 |
22.717.202 TL |
256 TL |
139.046 |
16.517.101 TL |
119 TL |
|
Göksun |
19.547 |
6.374.279 TL |
326 TL |
54.024 |
6.417.444 TL |
119 TL |
|
Nurhak |
5.566 |
1.815.073 TL |
326 TL |
14.099 |
1.674.803 TL |
119 TL |
|
Onikişubat |
- |
- |
- |
329.120 |
39.095.755 TL |
119 TL |
|
Pazarcık |
28.763 |
9.379.618 TL |
326 TL |
73.227 |
8.698.544 TL |
119 TL |
|
Türkoğlu |
14.390 |
4.692.581 TL |
326 TL |
65.650 |
7.798.482 TL |
119 TL |
|
Belde Belediyeleri |
164.764 |
45.767.567 TL |
278 TL |
- |
- |
- |
|
Bel. Toplam / Ortalama |
801.592 |
204.023.825 TL |
255 TL |
1.054.210 |
349.420.791 TL |
331 TL |
|
İl Özel İdareleri |
1.054.210 |
47.737.386 TL |
45 TL |
- |
- |
- |
|
Toplam Mah. İdare Payı |
- |
251.761.211 TL |
|
1.054.210 |
349.420.791 TL |
331 TL |
|
Not |
*Mevcut durum için 2010 TUİK Nüfus verileri, Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden alınan pay için Maliye Bakanlığı 2011 verileri esas alınmıştır. *GBVGP: Genel Bütçe Vergi Gelirleri Payı |
||||||
|
|
||||||
Önemli NOT: Bu tablo, Türkiye Belediyeler Birliği (TBB) Genel Sekreteri, değerli hemşerimiz, memleket sever, vefalı dostum Sayın Hayrettin GÜNGÖR’ÜN çalışmalarından alınmıştır.
12- Kahramanmaraş’ımızda merkezde; doğuda DULKADİROĞLU ve batıda ONİKİŞUBAT adıyla 2 ilçe ve aynı adla da belediye kurulmaktadır. Merkezdeki mevcut 43 mahalle, 1 belediye, 57 köy birleşerek ve mahalle olarak Dulkadiroğlu ilçe ve belediyesi sınırlarına,47 mahalle,10 belediye,71 köy birleşerek ve mahalle olarak da Onikişubat ilçe ve belediyesi sınırlarına alınmaktadır. Ayrıca Pazarcık ilçesine bağlı Kelebişler, Bayramgazi, Cennetpınarı köyleri de Türkoğlu ilçeye bağlanmaktadır.
13- Köy iken mahalleye dönüşen yerlerde belediyelerce yapılan yol, kanalizasyon, su tesislerine yapılan harcamalar için ancak 5 yıl sonra meclis kararı ile katılım payı alınabilecektir.
14- Büyükşehir belediye bütçesinin %10’u, 10 yıl süreyle ilçe belediyelerine dahil olan yerleşim yerlerinin altyapı hizmetlerine ayrılacaktır.
Sonuçta, bu yeni sistem büyükşehirle kent’te yaşama ve kentli olma bilinci ve kültürünü kazandıracaktır. Toplum ve kurumlar hızla bu yeni sistemle uyumlu olmalıdır.
Bu teknik ve hukuki durumlara rağmen olumsuzluğu yok mu dersek, ucundan kıyısından çekerek mutlaka bir kusur buluruz sanırım. Mevcut belde belediyeleri, köyler ne olacak, nasıl hizmet alacak, düşün düşünebildiğin kadar. Geçmişte köy hizmetleri müdürlükleri kaldırıldı, teşkilatlar, mal varlıkları, yetki ve sorumlulukları, hizmetler tümü ile il özel idarelerine devir edildi. Sonuçta bir iki sızlanma oldu ama, daha hızlı, daha kaliteli, daha yaygın hizmetler vatandaşa ulaştı. Unutmayalım ki, devlet kurumlarında teşkilat yapısı, görev dağılımı, kişiler, değişebilir, değişmek ve modern çağa uymak zorundadır. Ancak devlet vatandaşına refah ve hizmet getirmek zorundadır, asla eziyet getirmez.
Bundan sonra tek hedef, gönül ve el birliği ile sorun yaratmadan, sorun çözerek hazırlık ve uygulama yapabilmeliyiz.
KAHRAMANMARAŞ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
Hayırlı olsun, hemşerilerimize iyi hizmet versin İNŞALLAH.