Toplumsal ahlak ve iş ahlakı…

21 Ağustos 2021, 11:32

272 kez okundu.

Daha birkaç yüz yıl öncesine kadar, ahlâki düzey bakımından dünyada örnek bir toplumsal yapı oluşturmuş, çalışkan, güvenilir, adil ve sözünün eri olan milletimiz, ne yazık ki günümüzde bu değerleri yeteri derecede muhafaza edememiştir.

Şehrimden, sorumlusu olduğum işletmemeden biliyorum, ülkemizde insanlar çalışmaktan kaçmakta, işini iyi yapmamakta ve verilen işi savsaklamakta, sözünde durmamakta, fırsatçılık yapmakta, rüşvet almayı-vermeyi oldukça doğal karşılamakta, ehliyet ve liyakat yerine kayırmacılığı tercih etmektedir. İnsanlarımız, bin yılı aşkındır mensup olduğu İslâm dinine, gelenek ve göreneklerine ve sahip olduğu tüm değerlerine rağmen, toplumsal yaşamda, özellikle de ticari ve ekonomik faaliyetlerinde gerekli ahlâki duyarlılığını kaybetmiş olup, çok uzun bir zamandır iş ahlâkı düzeyi bakımından, uluslararası toplumda notu kırık ülkeler arasında yer almaktadır.

Halbuki, yukarıda sıralanan aile, din, gelenek ve görenekler vb. etkenler nedeniyle bizim gibi toplumlarda ahlâki değerlerin ve ilkelerin başta sosyo-ekonomik alan olmak üzere, toplumsal yaşamın tüm alanlarına (siyasi, hukuki, iktisadi vs.) sirayet etmiş olması ve bu açılardan herhangi bir problemimizin bulunmaması gerekirdi. Fakat, bunu bugün ancak bir temenni olarak söylemek mümkündür. Gerçeğin böyle olmadığı hepimizce bilinmektedir.

Kanuni Sultan Süleyman’ın dönemini takiben giderek yozlaşmaya ve bozulmaya başlayan toplumsal yapı, ne yazık ki bu tür hassalarını kaybetmiş, iş ahlâkına oldukça yabancılaşmış bulunmaktadır.

Önemli bir gelişme olarak, son yıllarda dünyada olduğu gibi, ülkemizde de iş ahlâkı konusunun bilimsel çalışmalara ve araştırmalara konu edildiği görülmekte, insanların bu konudaki duyarlılıklarının artırılması yönünde önemli çabalar ortaya çıkmaktadır. İş ahlâkı duyarlılığının, günümüzün küresel dünyasında ekonomilere ve işletmelere giderek artan oranda değer kazandırdığına şahit olunmaktadır.

İş ahlâkı denildiğinde, sınırları oldukça geniş bir alana işaret edildiği unutulmamalıdır. Belki birçoğumuz, günlük yaşamında iş ahlâkı bakımından kabul edilemeyecek tutum ve davranışlar sergiliyor ve bunu önemsemiyor olabiliriz. Örneğin, bir büro çalışanı, kendisine işyerinde işletmenin amaçları doğrultusunda kullanılsın diye verilen, emanet edilen kalem, plastik dosya vb. gibi bazı büro malzemelerini eve götürüp okul ödevlerinde kullansın diyerek çocuğuna verirse, parasal açıdan çok fazla bir değeri olmasa dahi, iş ahlâkı açısından uygun davranmamış olacaktır.

Böylesi bir karakter zafiyeti, o kişinin belki de daha büyük hırsızlıklarına bir zemin hazırlayacaktır. Bu kişi, bu davranışıyla, “emanete ihanet etmeme” ilkesini çiğnemiş olmaktadır.

Geçmişte de günümüzde de, bireylerin ve işletmelerin daha fazla kazanma arzusu ve hırsı, bireysel çıkarların her şeyin önünde tutulması, yoğun rekabet ortamının yaşam savaşına dönüşmesi, duyarsızlık vb. nedenlerle iş dünyasında iş ahlâkına aykırı çok sayıda farklı uygulamalarla karşılaşılmaktadır. Toplumda, ahlâki yapıda ve kültürel değerlerde yaşanan yozlaşmalar ve yasal düzenlemelerin yetersizliği ya da uygulamada görülen aksaklıklar da, iş ahlâkı sorunlarının ortaya çıkmasına bir zemin hazırlamaktadır.

Biz AKDO’yuz. Şubelerimizde onlarca insan çalışıyor, tabi ki işe alırken, sorguluyor, toplumsal ahlak kadar iş ahlakına da önem verecek gençleri katıyoruz kadromuza.

Çünkü ahlakın temelinde din, kültürel yapı, çevre, toplumsal yapı ya da gelenekler belirleyici olmakla birlikte salt belirleyici değillerdir. Bu noktadan hareket edildiğinde ahlak değişkendir, ancak kendisini etkileyen öğelerden de bağımsız değildir. Öyleyse, iş ahlakını ve işyerindeki ahlaki değerleri tartışırken, hem geleneksel ahlak anlayışından devraldığımız öğeleri, hem de dünyadaki çok boyutlu değişimi dikkate almalıyız. Sadece geçmişe dayanan bir iş ahlakı anlayışı, yeni açılımları engelleyeceği için yöneticileri çalışanların gözünde sevimsiz kılabilir.

Öte yandan, sadece günlük değerlerle kodlanmış bir ahlak anlayışı da temelsiz olacağından, ilkesizliğe ve istikrarsızlığa sebep olabilir.

NOT; Gelecek yazıda bu meseleye devam ederiz.