Büyükşehir belediye başkanlığı ve meclis üyeliği seçimi

Ülkemizde yeni bir seçim arifesine girmek üzere olduğumuz bu dönemde, seçime ilgi duyan vatandaşlarımızın ilimizde de yapılacak olan bu seçimle ilgili (il genel meclisi üyesi olmam sıfatı ile olacak ki) sıkça yöneltilen sorulardan biri de meclis üyelikleri tespitinin nasıl yapılacağına ilişkin soru. Bu nedenle bu soruya verilmesi gereken cevabı yerel basınımız aracılığı ile kısaca açıklamanın uygun olacağını düşündüm. İlimizde ilk defa yapılacak olan Büyükşehir Belediyesi seçimi yeni bir yerel yapılanma olacağından, kuruluş aşamasında muhtemelen yaşanacak bazı sıkıntıların olacağını düşünürsek; Belediye başkanlıkları kadar, meclis üyeliklerinin de büyük önem arz ettiğini tüm vatandaşlarımızın iyi bilmesi gerektiğini düşünüyorum.

Mahalli İdareler Seçim Sistemi ve Usulüne göre; Büyükşehirlerde büyükşehir belediye meclis üyesi seçimi yapılmıyor. Büyükşehir meclis üyeleri, ilçe belediye meclisine seçilenlerden yasada belirtilen esaslara göre (son genel nüfus sayımı sonuçlarına göre kademeli artar oranlı bir şekilde) seçilir. Büyükşehir Belediye Başkanının seçiminde seçim çevresi, büyükşehir belediye sınırından oluşur. İlçe belediye başkanı ve belediye meclisi üyeleri seçimi için, her ilçe (kapanan belde ve tüzel kişiliğini yitiren köyler dahil) bir seçim çevresidir. İlçe belediye meclislerine seçilecek üye sayısı; Genel nüfus sayımı sonuçları ve usulüne göre, ilçelerin nüfus yoğunluğu dikkate alınarak, kademeli bir şekilde artarak değişmektedir. Örneğin: Nüfusu 250 000’nin altında ve üstünde olan ilçeleri ele alırsak;

Nüfusu 100 001'den - 250 000'e kadar olan beldelerde 31,

Nüfusu 250 001'den - 500 000'e kadar olan beldelerde 37 asil ve aynı sayıda yedek üyelik hesaplanır.

Peki, ilçe belediye meclislerinden büyükşehir belediye meclisine ne kadar üye katılacağı nasıl belirlenecektir? Büyük şehir belediye meclisleri belediye hudutları içinde kalan ilçe seçim çevreleri için tespit edilen belediye meclisleri üye sayısının her ilçe için beşte biri alınmak suretiyle bulunacak toplam sayı kadar üyeden teşekkül eder. Bu hesaplamada artık sayılar nazara alınmaz. Yedek üyelikler de aynı usulle hesaplanır.

Büyükşehir belediye meclisinde, ilçe belediye başkanları doğal üye olarak yer alırlar. Buna göre; yukarıda nüfusu 250 000 nin altında ve üstünde olan ilçelerin çıkaracağı meclis üye sayılarından, büyükşehir belediye meclisinde ne kadar üyenin yer alacağını şu şekilde hesaplayabiliriz. İlçe nüfusu ilçe üye sayısı büyükşehir’e doğal üye ilçe toplam katılacak sayı belediye bşk katılacak üye:

100001 - 250000 31 6 1 7

250001 – 500000 37 7 1 8

Kontenjan üyelikleri; Siyasi partilerin, çıkaracakları toplam belediye meclis üye sayısına göre artar oranda değişmektedir.

Örneğin; belediye meclis üye sayısı 25 ve 31 olan beldelerde üç, 37 olan beldelerde dört adet kontenjan adayı gösterirler. Kontenjan adayı, adayların sıralamasına dâhil edilmeyerek aday listelerinde kontenjan adayı olarak ayrıca yazılır. Verilen meclis üyesi listeleri, kontenjan adayları sayısı kadar noksan verilir. Yani ilçe seçim kurullarına sunulan meclis listesi, meclis üye sayısı 31 olan bir belediye için (3 'kontenjan üye' + 28 'normal üye' = 31 'toplam üye') şeklinde liste verilecektir.

Siyasi partiler kontenjan adaylarını merkez yoklaması ile tespit ederler. Ancak, merkez karar ve yönetim organları bu yetkisini il veya ilçe yönetim kurullarına devredebilirler. Siyasi Partiler kontenjan adaylarını bu Kanunun 12’nci maddesindeki aday listesinde yer vermek suretiyle ilçe seçim kurullarına bildirirler. Kontenjan adayları bu Kanunun 18’inci maddesinin (f) bendinin ikinci fıkrasındaki aday listelerinde de yedek adaylardan sonra ayrıca yazılır.

Büyük şehirlerde, kontenjan adaylığından belediye meclisi üyeliğine seçilenlerden birinci sıradakiler beşte bir oranıyla sınırlı kalmak kaydı ile Büyükşehir Belediye Meclisine katılırlar. Siyasi partilerin ve bağımsız adayların elde ettikleri belediye meclisi asil üye sayısı aşağıdaki gibi hesaplanır. Bir seçim çevresinde kullanılan geçerli oy toplamının onda birine tekabül eden sayı, bütün partilerin ve bağımsız adayların aldıkları oy sayısından ayrı ayrı çıkarılır. Bu çıkarmadan sonra geriye oyu kalmayan siyasi partiler ve bağımsız adaylar üye tahsisinde hesaba katılmaz.

Yapılan çıkarmadan sonra geriye oyu kalan siyasi partilerin ve bağımsız adayların isimleri alt alta, kalan oyları da hizalarına yazılır. Bu sayılar önce bire, sonra ikiye, sonra üçe, şeklinde devam edilmek suretiyle o seçim çevresinin çıkaracağı asıl üye sayısına ulaşıncaya kadar bölünür. Elde edilen paylar, siyasi parti ayırımı yapılmaksızın, en büyükten en küçüğe doğru sıralanır Belediye meclisi üye tamsayısı kadar üyelikler, bu payların sahibi olan siyasi partilere ve bağımsız adaylara, sayıların büyüklük sırasına göre tahsis olunur.

Son kalan asıl üyelikler için birbirine eşit rakamlar bulunduğu takdirde bunlar, aralarında ad çekmek suretiyle, tahsis yapılır. Kontenjan adayı gösterilen belediye meclis üyesi seçim çevrelerinde bu maddeye göre yapılan bölme işlemi kontenjan sayısı çıkarılmak suretiyle yapılır. Kontenjan adayı gösterilen bu seçim çevrelerinde geçerli oyların en çoğunu almış olan siyasi partinin kontenjan adayları belediye meclis üyeliğini kazanmış olurlar.

Büyük şehirlerde, kontenjan adaylığından belediye meclisi üyeliğine seçilenlerden birinci sıradakiler yukarıda belirtilen beşte bir oranıyla sınırlı kalmak kaydı ile Büyükşehir Belediye Meclisine katılırlar.

Örnek: Nüfusu 250 000’in altında olduğunu varsaydığımız Dulkadiroğlu ilçe belediyesini örnek alalım. Bu belediyenin meclis üye sayısı 31 olup, büyükşehir belediyesinde 7 üye ile temsil edilecektir. Bu üyelerden biri belediye başkanı, diğeri ise belediye meclisinden gidecek olan üyedir.